پرلقب‌ترین سد تاریخی ایران - سد شاه عباسی طبس
طبس یکی از شهرهای قدیمی و زیبای ایران است که با توجه به جاذبه‌های تاریخی و طبیعی که دارد یکی از بهترین مقاصد برای گردشگری در استان خراسان جنوبی به شمار می‌رود. قدمت این شهر پهناور به دوره هخامنشیان باز می‌گردد و با توجه به مستندات در دوره‌های پیش از اسلام و دوره ساسانی هم این شهر وجود داشته است. جاذبه‌های دیدنی و جذاب بسیاری در این شهر وجود دارد که یکی از آن‌ها سد شاه عباسی در طبس است که می‌خواهیم در این مطلب به آن می‌پردازیم.
این سد یکی از نمونه عالی از خلاقیت ایرانی‌هاست آن هم در زمان‌هایی که امکانات و تجهیزات حال حاضر موجود نبود.
نکته جالبی که در مورد این سد شاه عباسی در طبس وجود دارد این که چندین عنوان “ترین” را برای خودش کسب کرده که این عناوین شامل "قدیمی‌ترین" و "بزرگترین سد قوسی جهان" می‌باشد، که به غیر از این موارد به مدت ۵۵۰ سال توانسته بود عنوان "بلندترین سد در جهان" را برای خودش کسب کند. اما برتر بودن سد شاه عباسی در طبس به این جا ختم نمی‌شود چرا که همچنان هیچ سدی نتوانسته تاکنون عنوان نازکترین سد به خاطر عرض تاج یک متری‌اش را برای خودش کسب کند. این سد حدود ۶۰ متر ارتفاع دارد و طول آن۲۵ متر می‌باشد. این سد در واقع یکی از بی نظیرترین بناهایی است که نشان دهنده خلاقیت و دوراندیشی ایرانی‌ها در زمان‌های دور بوده است.
موقعیت جغرافیایی سد شاه عباسی طبس
به منظور بازدید از سد شاه عباسی، باید به شهر طبس سفر کنید؛ برای این منظور ابتدا باید به روستای ۷۰۰ ساله‌ی خرو و در فاصله‌ی ۲۷ کیلومتری شهر طبس جایی در نزدیکی چشمه آبگرم مرتضی علی سفر کنید. بالاتر از چشمه آبگرم مرتضی، دره تنگی وجود دارد که در آن طاق شاه عباسی بنا شده است. قدمت این طاق را به دوره صفویه نسبت می‌‌دهند و معتقدند که سنگ نگاره‌‌های بز کوهی که بر آن حک شده‌‌اند، نمادی از درخواست فراوانی آب، زایندگی و فراوانی نعمت است. عده‌ای هم این بزها را نمادی از فرشتگانی می‌دانند که برای نگهبانی آب، افزایش و فراوانی نعمت بر دیوارههای طاق دعا می‌کنند.
معماری سد شاه عباسی طبس
در بخش‌های پایینی سد شاه عباسی در طبس طاق بندهایی آجری وجود دارد که پاکار آن بر روی کوه‌های سنگی در دو طرف رودخانه قرار دارند و بلندازی طاق تاری زیر تیزه‌های آن ۱۷ متر و بلندای آن ۳۰ متر نیز احتمال داده می‌شود که باشد. این طاق قدیمی‌ترین بخش بناست که دو قسمتی بودن بنا از نظر زمان ایجاد آن به خصوص از طرف پشت طاق بند به خوبی قابل مشاهده است. نکته‌‌ای که قابل توجه است چگونگی قرار گرفتن آجرهای این سد است که به پهنای معینی محدود نشده است بلکه به صورت شعاعی تا بدنه کوه ادامه یافته و طاقی با مقاومت بسیار زیاد به وجود آورده است و قسمت بالای بند هم که با قلوه سنگ ساخته شده، سومین مرحله مرمت یا ایجاد بند است. در بالای بند حالت قوسی شکل سد بیشتر است تا بتواند در پهنای بیشتری دهانه‌ی دره را در برابر فشارهای سیلاب‌ها و به طور کلی آب مقاوم نماید. این نکته یکی از راه حل‌های بسیار قابل توجه است که معماران ایرانی با توجه به هوش و درایت ویژه‌‌ای که برای ساخت سد شاه عباسی در طبس در نظر داشتند نیز آن را رعایت کرده‌اند با توجه به شواهدی که وجود دارد احتمالا بازسازی‌‌های آخر به دستور شاه عباس انجام شده است.
در کنار این سد نقش چند بز روی سنگ حک شده است. این سنگ‌نگاره‌ها نمادی از درخواست فراوانی آب، زایندگی و فراوانی نعمت است و عده‌ای هم این بزها را نمادی از فرشتگانی می‌دانند که برای نگهبانی آب، افزایش و فراوانی نعمت بر دیوارههای طاق دعا می‌کنند. قدمت این سنگ‌نگاره‌ها مشخص نیست، ولی کارشناسان قدمت آن را بیش از ۷۰۰۰ سال می‌دانند.
برای بازدید از این سد تاریخی باید خود را برای یک سفر طولانی آماده کنید. طبس از تهران یک فاصله 12 ساعته دارد. البته برای سفر می توانید از خودروی شخصی، هواپیما، اتوبوس و قطار استفاده کنید یا با تور 291 دلتا به مقصد طبس که برنامه بازدید از چشمه مرتضی علی و سد شاه عباسی را در دل دیگر بازدیدهای جذاب این سفر جای داده همراه شوید.
مشاهده اطلاعات سفر 291 به مقصد طبس و کویر حلوان
منبع: الی گشت
