برج خاموشان یزد - مکانی اسرارآمیز
در نزدیکی شهر یزد برجهای خاموشی وجود دارد که از بزرگترین و مهم ترین آثار به جا مانده از گذشتگان ایران به شمار میرود. این دخمهها که به برجهای خاموش نیز مشهور هستند این روزها به عنوان جاذبههای گردشگری پذیرای عموم مسافران داخلی و خارجی هستند. در ساخت این برجها قواعد و اصول جالبی مورد توجه قرار گرفته است و موقعیت قرارگیری اجساد زنان و مردان و کودکان نیز به طور مجزا تعیین شده بودند.
دخمهها
قبل از آشنایی با دخمه زرتشتیان اول خوب است بدانید دخمه چیست. دخمهها در واقع بناهایی از جنس خشت خام هستند که در دورانهای قدیم کاربرد بسیار داشتهاند. برای مثال از آنها به عنوان مکانی برای انجام مراسم دینی و مذهبی بعد از فوت شخص استفاده میشده است. زرتشتیان هم از زمانهای قدیم تا همین چند ده سال پیش،طبق سنت، امواتشان را بعد از انجام مراسم خاص با آداب مشخص، داخل این دخمهها میگذاشتند. این دخمهها یا به صورت طبیعی ساخته میشدهاند و یا توسط انسانها به دست ساخته میشدهاند و همه ی آنها در ارتفاع قرار داشتهاند تا پرندگانی مثل کرکس راحت تر بتوانند به جنازه دسترسی داشته باشند. بعد از آن، استخوانهای این افراد در داخل چاه گذاشته میشده است تا از آلودگی خاک جلوگیری شود.
دخمهها فضاهایی بودند مدور که در بالای کوههای بلند ساخته میشدند و فرسنگها با روستاها و آبادی های اطراف فاصله داشتند. دیوار اطراف دخمه را از سنگ و سیمان میساختند و یک درب کوچک آهنی برای ورود و خروج به آن در نظر میگرفتند. محیط دخمه حدود صد متر است و سطح داخلی آن از دیوار به طرف مرکز سراشیب بوده و در وسط دخمه، چاه عمیقی وجود داشت که به چهار چاه عمیقتر حفر شده در اطراف دخمه راه داشت. عمق چاهها تا حدود یک متر با شن و ماسه پر شده است.
قسمتهای مختلف دخمههای نیز به صورت زیر میباشند.
- جاده دخمه
- درب سنگی یا آهنب دادگاه
- کتیبه دخمه
- حلقه مردگان مرد
- حلقه مردگان زن
- حلقه مردگان کودک
- استودان یا سراده
دلیل ساخت دخمه و سپردن مردگان در آنها
پشینیان ایران یا همان پیروان دین زرتشت جهان را متشکل از چهار عنصر آب، آتش، خاک و هوا میدانستند و از همین رو آتش زدن مردگان و همینطور خاک کردن آنها را سبب آلوده شدن خاک میدانستند. از همین رو آنان برای جلوگیری از آلوده شدن خاک، آتش و هوا اقدام به ساخت چنین برجهایی با ارتفاعات بالا کرده بودند.
آنها پس از مرگ هر شخص، جسد او را به برج خاموشان یا دخمه برده، تا بدون آلوده کردن عناصر طبیعی، جسم او را به طبیعت بازگردانند. دخمهها مطابق با اصول و قواعد جالب توجهی ساخته میشدند، مکان اجساد برای مردان، زنان و کودکان هر یک در محل مشخصی تعیین شده بود، استودانها در مرکز بنای مدور دخمه به دفن و ضدعفونی استخوانها اختصاص یافته بود و اجساد مردگان خوراک کرکسها و سایر پرندگان میشد. پس از آن در طی مراسم خاصی استخوانها را در محل دفن میکنند که با این کار نه خاک و نه آتش آلوده نمیشدند.
وسط فضای میان تهی دخمه چاهی وجود دارد که به “استودان” معروف است و استخوانهای به جای مانده از اجساد را داخل آن میریختند.
برج خاموشان یزد
محل قرارگیری برج خاموشان یزد در ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی آن در حوالی منطقه صفائیه میباشد. این برج در ارتفاعات کوهی رسوبی و کم ارتفاع به نام کوه دخمه قرار دارد که زمانی که شما به آن میرسید دو عمارت سنگی مدور برج مانند که فضای میان آن تهی است را مشاهده میکنید، این بنا به دخمه یا دادگاه زرتشتیان مشهور است.
در این میان برجی به نام مانکجیهاتریا که قدیمیترین و برج دیگری به نام گلستان هم که جدیدتر است در این منطقه وجود دارد که مربوط به دورهی قاجاریه میباشد.دخمه گلستان ۲۵ متر قطر دارد و ارتفاع دیوار آن از سطح تپه ۶ متر است. دخمه مانکجی نیز ۱۵ متر قطر دارد.
